🎨Tam, gdzie wzrok nie sięga - olej na płótnie, 18x22cm,2025,oprawiony

Zarezerwowany

Żaden dzień się nie powtórzy

Nie ma dwóch podobnych nocy

Dwóch tych samych pocałunków

Dwóch jednakich spojrzeń w oczy

Nic dwa razy - W. Szymborska

Wystarczy jedno oko, jedno światło odbite w źrenicy, jedno drobne błyśnięcie metalu, by uchwycić intymność chwili. Bliskości, która kryje się w szczegółach – w geście, w spojrzeniu, w cichym połysku codzienności. Zycie składa się z takich właśnie małych rzeczy, często niezauważalnych, a przecież nadających rytm codziennym chwilom.  

 

 

🎨Czariwnycia, Bosorka - olej na płótnie, 29×23cm, 2025

💬Słowo Bosorka pochodzi z języka węgierskiego, gdzie znaczy 'czarownica, jędza'. Za Bosorkę uznawano kobietę, której samo spojrzenie mogło rzucić uroki. Miała się zajmować potajemnie czarami. Bosorką mogła być każda kobieta, niezależnie od statusu czy wieku.

Znana jest Oryna Pawliszanka, Łemkini pochodząca z Tylicza. Świadkowie zeznawali m.in., że Oryna rzekomo zbierała rosę o świcie, co miało prowadzić do tego, że krowy „przestały dawać mleko”. Kolejny zarzut mówił, że podczas nabożeństwa w cerkwi nie przyjęła Komunii świętej, lecz wypluła ją celem rzucenia czarów. Wyrok pierwotny przewidywał spalenie na stosie, w drodze łaski została skazana na ścięcie oraz pochowanie ciała w taki sposób, by „światło księżyca jej nie dosięgło”, by nie mogła ponownie ożyć.

Obraz prezentowany na wystawie Mоже ся не верну- Może nie wrócę, która trwa do 2 listopada, MCK Sokół, Nowy Sącz.

 

🎨Boże, wybacz im bo nie wiedzą co czynią - olej na płótnie,45x45cm,2025

💬Obraz powstał także jako refleksja nad adaptacją/niszczeniem religijnych symboli Łemków – jak pisze Antoni Kroh w książce Za tamtą górą:

,,Osadnicy obcinali ramiona krzyży tak, by wyglądały na łacińskie, a gdy Chrystus był malowany na blasze, odrywali stopy, by nie było widać, że są jedna obok drugiej, a nie jedna na drugiej. Oglądałem to nieraz. Kiedyś nawet wdałem się w dyskusję z gospodarzem, który pilnie słuchał, po czym nawymyślał mi od upowców i banderowców, a co ciekawe także od głupich studentów, naprawiaczy świata. I kazał mi się natychmiast wynosić, bo spuści psy. Przekonał mnie tym ostatnim argumentem, zwłaszcza że pies manifestował jednomyślnie ze swym panem,,

A przecież dokonywali tego ludzie wierzący. Myślę, ze jedyne, co mógłby powiedzieć Chrystus z krzyża w tamtej chwili, to właśnie: Боже, прости ім, бо не знают, што роблят – Boże, wybacz im, bo nie wiedzą, co czynią.

🖼️Obraz do 2 listopada można zobaczyć na wystawie w Nowym Sączu w MCK Sokół

 

Kto to uczynił i po co?

Tymi słowami rozpoczyna swój wiersz Jerzy Harasymowicz opisując Łemkowyne po 1947 roku.

Wywarł on na mnie ogromne wrażenie. Ten wiersz stał się inspiracją do obrazu W. dniu końca świata.

Obraz prezentowany jest na wystawie Може ся не верну- Może nie wrócę w MCK Sokół w Nowym Sączu. Wystawa trwa do 2 listopada, zapraszam! 

 To niezwykle usłyszeć i przeczytać o mojej wystawie Може ся не верну- Może nie wrócę w łemkowskim radiu Lem.fm. Jest to dla mnie znak, że moja praca ma sens. Bardzo dziękuję za obecność na wernisażu i zapraszam do odsłuchania i przeczytania!

Polecam do odsłuchania wszystkim, również tym, którzy nigdy nie słyszeli języka łemkowskiego.

link:

https://www.lem.fm/refleksii-do-vystavy-mozhe-ne-vernu-davida-zadobylyaka/

Bardzo dziękuję za wczorajszą obecność na otwarciu wystawy Mоже ся не верну- Może nie wrócę. To był bardzo emocjonujący i ważny dla mnie wieczór. Mam nadzieję, że dla Was również była to okazja do spotkania, nie tylko z kulturą ale także z ludźmi. 

Bardzo dziękuję również kuratorce wystawy Alicji Gołyźniak oraz dr. Michałowi Szymko za poprowadzenie wernisażu i dyskusję. Pojawiło się wiele cenny uwag i poważnych refleksji, ale też niespodziewanych zabawnych momentów 

Załączam tekst do wystawy w j. łemkowskim i j. polskim 

Може ся не верну

і лем штораз дальше ховают ся в гущавині,

боят ся высунути збуреной церкви бородаты ґамбы

Юрий Гарасимович, Хто то вчынил і по што?

Дім то для нас штоси своє, безпечне, тото, з чым ся можеме ідентифікувати. Може ним быти будинок, окрислене місце, вітчызна, родина, а нераз і просто почутя приналежности до даной культуры. Сам долгій час не знал єм, де є так по правді мій дім. Выховувал єм ся на Нижнім Шлеску, як потомок выселеных Лемків і львівскых Поляків. Як дітина, бывал єм і в церкви, і в костелі – якы так близкы собі, а такы же ріжны. Лекциі католицкой реліґіі ділил єм з правослaвном реліґійом в прицерковній сальці.

„Тy, Łemku” – почул єм раз в основній школі од колеґы з клясы. Было то шмарене як вызвиско, а зачыпный тон глубоко остал мі в памяти. Чом? Бо в моiй родині походжыня николи не было темом табу. Ци мал бы-м ся ганьбити лемківского походжыня?

Лишыл єм тему мойой лемківскости на вельо років. Памятал єм о ній в середині, але не вказувал єм єй назовни – хыбаль же дахто безпосередньо ся звідувал. Аж до часу мойого докторату, в котрым хотіл єм за помочом портретів як найліпше описати досвідчыня і історию конкретных люди. Товды тіж представил єм долю мойого діда, Петра Коцура, м.ін. в образі Істория мойого діда Петра Коцура. Вказал єм в ним його дорогу – од моменту як го зімали і вывезли до концтабору в Дрезні, як го пак выселили в рамках акциi «Вісла», аж по час, коли осіл в малым селі на західніх землях.

Його індивідуальна істория была єдночасно досвідчыньом тисячів люди примушеных лишыти рідну землю. Втраченый дім незамірено стал ся досвідчыньом дальшых поколінь.

 Może nie wrócę

i tylko coraz dalej chowają się w gęstwinie,

boją wychylić zburzonej cerkwi twarze brodate

Jerzy Harasymowicz, Kto to uczynił i po co?

Dom to dla nas coś własnego, bezpiecznego, coś, z czym potrafimy się utożsamić. Może nim być budynek, określone miejsce, ojczyzna, rodzina, a czasem po prostu poczucie przynależności do danej kultury. Ja sam przez długi czas nie wiedziałem, gdzie tak naprawdę znajduje się mój dom. Dorastałem na Dolnym Śląsku jako potomek wysiedlonych Łemków i lwowskich Polaków. W dzieciństwie odwiedzałem zarówno cerkwie, jak i kościoły – tak bliskie sobie, a zarazem tak różne. Lekcje religii katolickiej w szkole dzieliłem z prawosławną katechezą w salce cerkiewnej.

„Ty, Łemku!” – usłyszałem kiedyś w podstawówce od kolegi z klasy. Było to rzucone jak wyzwisko, a zaczepny ton głęboko zapadł mi w pamięć. Dlaczego? Bo w mojej rodzinie pochodzenie nigdy nie było tematem tabu. Czy łemkowskie korzenie miałyby być powodem do wstydu?

Pozostawiłem temat mojej łemkowskości na wiele lat. Pamiętałem o niej wewnętrznie, lecz nie eksponowałem jej na zewnątrz – chyba że ktoś wprost o nią zapytał. Aż do czasu mojego doktoratu, w którym chciałem za pomocną portretów opisać jak najlepiej doświadczenia i historię konkretnych osób. Wtedy też przedstawiłem losy mojego dziadka, Piotra Kocura, m.in. w obrazie Historia mojego dziadka Piotra Kocura. Ukazałem w nim drogę od jego pojmania i wywiezienia do obozu pracy w Dreźnie, przez wysiedlenie w ramach akcji „Wisła”, po osiedlenie w niewielkiej miejscowości na ziemiach odzyskanych.

Jego indywidualna historia była jednocześnie doświadczeniem tysięcy osób przymuszonych do opuszczenia ojczystych stron. Utracony dom stał się nieświadomie doświadczeniem kolejnych pokoleń.

 

Hej!

Hej! Zapraszam Was do odsłuchania rozmowy w Radiu Kraków Kultura o wystawie „Може ся не верну – Może nie wrócę”. Podcast prowadzi niesamowicie empatyczna Georgina Gryboś, a gośćmi – oprócz mnie – są kuratorka wystawy Alicja Gołyźniak oraz dr Michał Szymko, historyk sztuki łemkowskiej i rusińskiej.

Dr Szymko będzie również uczestniczył w panelu dyskusyjnym o współczesnej sztuce rusińskiej podczas wernisażu.

Trochę się zestresowałem tą rozmową w radiu, ponieważ tematy łemkowskie wzbudzają we mnie duże emocje, ale naprawdę warto jej odsłuchać.

Zapraszam na wernisaż już jutro – w piątek o godz. 18:00, w MCK „Sokół” w Nowym Sączu.

Link: https://rkk.pl/podcasty/nie-byloby-historii-sztuki-polskiej-bez-sztuki-lemkow-w-nowym-saczu-mozna-ogladac-wystawe-prac-dawida-zdobylaka